Artikel uit de Dictionnaire géographique van Ennery en Hirt, 1840.
AMSTERDAM OF AMSTELDAM, de belangrijkste stad van Nederland en een van de meest commerciële steden van Europa. Het is gebouwd in een halve cirkel, op de bodem van de Golf van Y, een arm van de Zuiderzee, 122 mijlen ten noorden van Parijs.
Ze wordt doorkruist door de Amstel en door een groot aantal kanalen met kades die met elkaar in verbinding staan door 280 bruggen. De 26.380 huizen, gebouwd op palen, zijn goed op elkaar afgestemd; de straten zijn mooi en voorzien van trottoirs. Onder de openbare gebouwen valt het prachtige stadhuis op, gebouwd op 13.659 palen en versierd met prachtige beelden. Dit prachtige gebouw, begonnen in 1648 door Jacques van Kampen en voltooid in 1655, was de residentie van koning Lodewijk Bonaparte; de beurs, het admiraliteitspaleis, de ziekenhuizen, de werven, enz. De stad heeft 45 kerken van verschillende denominaties en 5 synagogen. Ze heeft een academie, verschillende geleerde genootschappen, waaronder dat van Felix Meritis, dat tot doel heeft de wetenschappen en de kunsten aan te moedigen; verschillende bibliotheken, drie theaters, Franse, Nederlandse en Duitse, een botanische tuin, een zeevaartschool en verschillende liefdadigheidsinstellingen.
Amsterdam, en het oude stadhuis, gravure van J. Jackson.
in Le Magasin pittoresque, uitgave 1835
Persoonlijke collectie
Een van de grootste ongemakken voor buitenlanders in Amsterdam is de vochtigheid van de lucht en de onmogelijkheid om drinkwater te verkrijgen.
Deze stad, hoewel sterk vervallen van wat zij eens was, heeft nog steeds een immense handel, die allerlei producten omvat en zich over alle landen uitstrekt. Het is vooral een enorme opslagplaats voor noordelijke goederen. Textiel, zijde, fluweel en porselein worden in Amsterdam vervaardigd; er zijn gieterijen; raffinaderijen voor suiker, zout, salpeter, zwavel, kamfer en borax; goudsmeden, ijzerwinkels, enz. De arbeiders voor het snijden van fijne stenen zijn zeer bekwaam.
Amsterdam was in het begin van de twaalfde eeuw slechts een vissersdorp, dat deel uitmaakte van de domeinen van de heren van Amstel. Een graaf van Holland werd in 1296 door Gysbrecht van Amstel vermoord, zodat de Kennemur, die in de nabijheid woonde, Amsterdam, dat reeds de rang van een stad had, in beslag nam, de heren van Amstel verbande en verenigde met het graafschap Holland.
Vanaf die tijd groeide het van dag tot dag, en toen het het juk van Spanje had afgeschud, nam zijn welvaart snel toe. In de zestiende eeuw verdreef het fanatieke despotisme van de Spanjaarden een groot aantal kooplieden uit Antwerpen, die hun kapitaal en vestigingen naar Amsterdam overbrachten; door de vrede van Westfalen werd de Schelde afgesloten voor de handel van de Spaanse Nederlanden; al deze omstandigheden waren gunstig voor die van Amsterdam, waarvan de verbindingen zich weldra uitstrekten tot alle delen van de wereld, en gedurende de zeventiende en het begin van de achttiende eeuw kon zij beschouwd worden als de belangrijkste handelsstad op beide continenten. Maar toen kwam er een machtige concurrent die met haar concurreerde en haar rang afnam: Engeland consolideerde zijn rijk op zee en Londen steeg boven Amsterdam uit. De handel van Indië kwam vast te liggen op de Britse eilanden; en de oorlogen die Holland moest steunen tegen de Engelsen, brachten de handel van Amsterdam zozeer in gevaar, dat haar krediet er sterk onder leed en haar beurs, opgericht in 1699, enige tijd bijna geheel verlaten was.
Al deze tegenslagen waren echter slechts crisissen, die tussenpozen van stagnatie veroorzaakten, en waarvan deze stad zich spoedig herstelde. Maar de ergste klap voor haar handelsactiviteit was de troonsbestijging van Louis Bonaparte. Alle machten die vijanden waren van Frankrijk werden vijanden van het nieuwe koninkrijk, gesticht door de keizer, die weldra, ontevreden over het gebrek aan strengheid waarmee zijn broer Lodewijk de voor de Nederlanders ongunstige decreten uitvoerde, dit land met Frankrijk verenigde.
Van toen af werden de bronnen van Amsterdams welvaart opgedroogd en tot 1813 werd haar handel vernietigd. Deze stad heeft sinds de val van het Franse rijk een nieuwe impuls gekregen; maar zij heeft niet alle betekenis die zij in het begin van de vorige eeuw had, kunnen herwinnen en zal dat waarschijnlijk ook nooit meer kunnen; 200.000 inwoners.
Amsterdam is de woonplaats van verschillende beroemde mannen, onder wie wij noemen: Jan-van-Brœckhuysen, geboren in 1649, een des te opmerkelijker dichter, omdat hij als marinesoldaat onder de beroemde Admiraal de Ruyter diende, en het was te midden van stormen dat hij de meeste van zijn gedichten componeerde; Baruch Spinoza, beroemd filosoof, geboren in 1632 in een Portugees-Joodse familie; John Swammerdam, natuuronderzoeker, geboren in 1637; Jerome van Bosch, geboren in 1740, auteur van verscheidene Latijnse gedichten; Bilderdyk, Willem, groot jurist, geboren in 1750. Hij woonde enkele jaren geleden nog in Leiden. Hij is ook de auteur van verscheidene vaderlandsche liederen, die als de beste van deze letterkunde in Holland worden beschouwd.
Artikel uit de Dictionnaire universel de Commerce, door Jacques Savary des Bruslons, 1768.
Haven van Amsterdam.
Er is geen haven ter wereld waar meer handel wordt gedreven en waar meer schepen binnenkomen of vertrekken dan in Amsterdam. Het heeft de vorm van een halve maan en kan ongeveer vierduizend grote en kleine schepen bevatten; de kleine liggen langs de kaden, en de grote tussen grote balken die de kracht van de golven van de Y of Tey ondersteunen en breken, en die voorkomen dat ze elkaar bij zwaar weer beschadigen.
Amsterdam, algemeen gezicht, gravure van William Henry Barlett.
in Gezicht op Nederland en België door N G Van Kampen, uitgave 1836
Persoonlijke collectie
Deze booms staan op verschillende plaatsen open om de doorgang van schepen die in de stad komen en gaan mogelijk te maken. Deze openingen worden Booms genoemd, ze dienen als deuren naar de stad aan de zeezijde, en worden elke nacht gesloten met twee grote stukken hout voorzien van ijzeren spijkers, om te voorkomen dat er iets binnenkomt. Overdag staan er Admiraliteitsbedienden bij de Booms om alles wat binnenkomt of vertrekt te inspecteren.
Het zijn de acht sluizen die het water van de Tey ondersteunen, die het naar de Haven en naar alle kanalen van de Stad voeren; en het zijn deze kanalen die het vervoer van goederen vergemakkelijken, hetzij wanneer men de schepen wil laden, hetzij wanneer men ze wil lossen.
Voor dit vervoer worden bijna vierhonderd boten gebruikt; er zijn vier soorten: lichters, vlot-schuiten, stygers-schuiten en sloepen.
De lichters zijn een soort schuiten, die dertig tot zesendertig lasten kunnen bevatten; zij worden gebruikt voor het vervoer van graan, zaden, zouten en andere soortgelijke goederen.
De vlot-schuiten zijn grote platbodems, die twintig tot vijfentwintig vaten wijn vervoeren; zij worden gebruikt voor het lossen van wijnen, brandewijn, azijn en andere dranken; zij worden ook gebruikt voor suikers en sommige andere goederen.
De styger-schuiten zijn bestemd voor hetzelfde gebruik als de vorige, maar ze zijn niet zo groot en niet zo plat, en hebben slechts tien tot elf vaten wijn.
De longboats tenslotte kunnen 15 tot 20 vaten wijn vervoeren; zij worden echter vaker gebruikt voor het vervoer van mensen aan boord van schepen dan voor het vervoer van goederen, tenzij het slechts om enkele kleine onderdelen gaat.
De prijs van deze boten is niet geregeld, en wordt betaald naargelang er meer of minder schepen moeten worden geladen, of goederen moeten worden vervoerd; er zijn tijden dat zij beschikbaar zijn voor veertig of vijftig sols per dag, en andere wanneer zij tot tien florijnen worden betaald.
Er is niet veel handel in de goederen van Holland; met uitzondering van zijn boter, kaas en aardewerk, dat gewoonlijk aardewerk wordt genoemd, waarvan er een zeer grote handel is, zijn er weinig andere die naar het buitenland gaan. Men kan er echter bijvoegen hun vee, en vrij goede paarden, die op haar uitstekende weiden gevoed worden.
Amsterdam, de oude St antoine poort, ongesigneerde gravure.
in Le Magasin pittoresque, uitgave 1840
Persoonlijke collectie
Vóór de herroeping van het Edict van Nantes en de vestiging van sommige Franse vluchtelingen in verschillende steden van de Verenigde Provinciën, bestond hun manufactuur, zoals gezegd van die van de Engelsen, bijna volledig uit hun doeken en stoffen; maar sinds die tijd is er nauwelijks iets dat niet uit Frankrijk is overgekomen en dat niet tot een voldoende graad van perfectie is gebracht, zodat de Franse manufactuur in tijd van oorlog niet nodig is, maar in tijd van vrede niet kan worden vervangen.
De voornaamste vervaardiging van wollen stoffen is in Leiden gevestigd; daar worden de fijnste lakens, de mooiste camelots, de meest gewaardeerde serges en vele andere wollen stoffen van grote reputatie vervaardigd.
Er wordt ook veel wol geproduceerd in Amsterdam en Harlem, maar het is verre van waar dat de in deze twee steden geproduceerde wol de schoonheid van de Leidse fabrieken benadert. De wol die er wordt gebruikt is afkomstig uit Spanje, Engeland, Duitsland, Polen en de Levant, en sommige uit Peru en Perzië; deze worden Caramane wol genoemd, en deze Vigognes wol.
Doeken worden op verschillende plaatsen in de Verenigde Provinciën gemaakt, en vele in de provincies Groningen en Overijssel; maar het is verre van zeker dat die welke onder de naam van Nederlandse doeken worden verkocht, daar zijn gemaakt. Het is waar dat zij alle daar worden gebleekt, en dat zij, nadat zij in ecru uit de aangrenzende staten zijn gehaald, worden gebleekt in Haarlem, dat de reputatie heeft de beste van heel Holland te zijn.
Behalve deze fijne stoffen worden ook de Noyalles van Bretagne, die voor zeilen worden gebruikt, zeer goed nagemaakt, en, naast de consumptie van het land, zeer goed in Engeland verhandeld.
De andere Manufacturen van hennep of linnen, zijn half draad, half katoen, van de coutils van de linten van draad, van de passementen, touwen en netten.
Behalve wat er in Holland aan linnen en hennep groeit, halen de Nederlanders een zeer grote hoeveelheid uit Moskou, Danzig, Riga, enz. die zij in al deze manufacturen gebruiken, of die zij in massa's, en niet bewerkt, aan buitenlanders verkopen.
De nieuwe fabrieken van gouden, zilveren en zijden stoffen, door de Franse vluchtelingen naar Holland gebracht, zijn voornamelijk in Amsterdam gevestigd; in de andere steden wordt alleen zijden stof bewerkt; en van deze laatste soort zijn die van Haarlem het meest gewaardeerd.
De zijde die daar gemaakt wordt is gebloemd fluweel, nogal grof; zijden doeken, gazen, en andere soortgelijke kleine stoffen, die ver onder de fabrieken van Lyon, Tours, of Parijs liggen; maar die niettemin in Duitsland, in het Noorden, en in Portugal een grotere stroom hebben dan die van Frankrijk, omdat ze vijftien of twintig procent goedkoper zijn.
Hun zijde komt uit Italië, de Levant, Perzië, Bengalen, Tonijn en China.
Naast deze hoofdambachten hebben de Franse protestanten de Nederlanders linten, schrijfwaren, hoeden, franjes, passementwerk en leerlooierij getoond of voor hen geperfectioneerd; de verschillende manieren om leer in marokijn en zeem te bewerken; de vervaardiging van verguld leer, en allerlei verfijningen van suikers, zouten, en het bleken van was, enz. die zij niet kenden of die zij slechts gebrekkig kenden.
Wij spreken elders over aardewerk, en in het bijzonder over dat van Delft.
Amsterdam, de dijken en de Haringtoren, ongesigneerde gravure (waarschijnlijk door Rouarge),
in "Géographie universelle - Atlas" van Malte-Brun, uitgegeven rond 1840 door Furne
Persoonlijke collectie
STAAT VAN DE FABRIEKEN
en fabrieken gevestigd in Amsterdam en omgeving.
Gouden en zilveren stoffen, damasken, brokaten, parterres, taffeta's; mohairs, zijden scheermessen, armoisins, velours, tripes, pannes, effen en gebloemde gazen; en bijna alle andere zijden stoffen, die vroeger alleen in Frankrijk en Italië werden gemaakt, worden in Amsterdam vervaardigd.
Kousen, mutsen, zowel van zijde als van garen en wol.
Lakens, serges, calaminques of calamanders, stempels, camelots, en vele andere stoffen van wol, geiten- en kamelenhaar.
Linten van goud en zilver, zijde, draad, katoen en folie.
Hoeden van alle soorten.
Wandtapijten van hoge kwaliteit, andere van wollen linten, en nog andere geschilderd op doek of op bekkens.
Katoenen doekdrukkerijen, waarvan de drukkers zich erop beroemen het geheim te hebben gevonden om kleuren te maken die even mooi en veilig zijn als die welke in India en Perzië worden gebruikt.
Drukkerijen voor boeken en intaglios.
Alle soorten kleurstoffen, vooral voor zwart en scharlaken.
Verguld leer.
Looierijen waar alle soorten huiden en vachten worden bewerkt.
Zestig suikerraffinaderijen.
Andere raffinaderijen voor kamfer, vermiljoen, zwavel, azuur, zout, borax en hars.
Uitstekende civet; veel mensen voeden de dieren die het produceren.
Zeepfabrieken waar zwarte zeep wordt gemaakt.
Wasserijen voor was.
Brouwerijen voor bier.
Azijnfabrieken voor azijn.
Touwfabrieken voor grote kabels en voor middelgrote en kleine werken.
Diverse molens voor poeder, voor medicijnen geschikt voor het verven, voor tabak, voor het looien, voor zoethout, voor het malen van graan, voor het zagen van planken, voor het zagen en polijsten van marmer, voor graanolie, voor het vollen en voor het boren van kanonnen.
Ook worden hier een groot aantal ankers voor de marine vervaardigd, en in de werven een bijna ongelooflijk aantal schepen van alle soorten en maten.
Amsterdam, de groentehandelaar, tekening van Mouilleron.
in Le Magasin pittoresque, uitgave 1867
Persoonlijke collectie
Noot van de site editor : Dit is een 'artistieke' weergave die ongetwijfeld de werkelijkheid van die tijd accentueert. Een vrij zeker element van de periode (~1850) is echter de manier waarop deze zware manden worden gedragen (maar zoals het is, vraagt men zich af hoe het gewicht kan worden gehouden...). En schilderachtig, de mand-emmer: is dit een picturale conventie, of was het de gewoonte in die tijd ?
Amsterdam, de kruidenmarkt, door G. Metzu.
in Le Magasin pittoresque, uitgave 1838
Persoonlijke verzameling
Noot van de redactie : nog een foto van het dagelijks leven in Amsterdam in de vroege jaren 1800. Let op de grote glazen pot die met riet op de rug wordt gedragen: hij lijkt op die welke in de jaren 1950 nog in Zuid-Frankrijk werden gebruikt, hetzij voor wijn, hetzij voor olijven. Let ook op de koopmanskraam op de voorgrond.
Artikel uit Moreri's Dictionnaire universel, 1768
AMSTERDAM of AMSTELDAM, Amsterodammn, en Amstelodamum, een stad van Holland, zeer schoon, zeer rijk en zeer machtig. De naam Amsteldam betekent sluis van de Amstel, zoals Berthius en anderen hebben opgemerkt.
Deze stad is pas twee eeuwen beroemd; en in zo'n korte tijd is zij zeer hoog gestegen, door de handel die zij uit alle delen van de wereld heeft aangetrokken. Vóór het jaar 1204 was het slechts een klein kasteel, Amstel genaamd, van de rivier waaraan het gebouwd was; Gilbert of Giselbert, heer van Amstel, trok er inwoners aan, en deze plaats werd de woonplaats van een paar vissers, die in het begin slechts in rieten hutten woonden. Maar door de visserij onderhielden zij een soort handel met hun buren, waardoor zij machtiger werden. In korte tijd trokken zij een groot aantal andere inwoners aan, en Amstel veranderde van een kasteel in een dorp en ten slotte in een stad. Florent IV, graaf van Holland, verleende het in 1235, het jaar van zijn dood, zelfs privileges.
De heren van Amstel waren nog steeds de meesters. Een van hen, Gisbert genaamd, anders dan degene die wij genoemd hebben, was een van de samenzweerders tegen Florent V graaf van Holland, die vermoord werd. Gilbert moest vluchten, en zijn ballingschap was nadelig voor de stad Amstel; maar sindsdien is hij teruggeroepen en heeft hij er bruggen en torens laten bouwen. Er werden ook nieuwe huizen gebouwd op het naburige platteland, en het stadje begon Amsteldam te heten, naar de rivier en de dam, wat sluis betekent.
Sindsdien is dit stadje verenigd met het graafschap Holland. In 1342 gaf Willem IV het nieuwe privileges, die Albert van Beieren later bevestigde, met toestemming voor de inwoners om de stad uit te breiden. Hoewel de ligging, de handel en de zorg van de burgers haar aanzienlijk maakten, had zij nog slechts een palissademuur; aan de houten stukken die haar vormden, werden stalen spijkers toegevoegd en uiteindelijk in 1482. Ze werd omringd door muren. De stad werd in 1593 aan alle kanten met meer dan honderd passen vergroot; in 1601 werd ze voor de derde keer aan de oostkant vergroot; in 1652 werd de Haarlemse poort meer dan 600 passen naar buiten verplaatst, en zo werd de stad met meer dan de helft vergroot sinds ze aan de Spaanse overheersing was onttrokken.
Amsterdam, het Oude Kerkpaleis, gravure van William Henry Barlett.
in Vues de la Hollande et de la Belgique door N G Van Kampen, uitgave 1836.
Persoonlijke collectie
Uiteindelijk werd ze in 1675 met meer dan de helft vergroot, en in de staat gebracht waarin we haar nu zien, met meer omheining dan de stad Parijs, maar met veel minder hoge huizen en dus minder inwoners. In de zestiende eeuw werd zij zorgvuldig bewaard in de zuiverheid van de katholieke godsdienst en in de trouw die zij verschuldigd was aan haar vorsten. Maar de voortdurende aanvallen van degenen van de statenpartij, die zelf de naam van Gueux hadden aangenomen, ruïneerden de handel aldaar; en nadat het marineleger dat de hertog van Alba had gestuurd om het te redden, helaas had gefaald, gaven de inwoners van Amsterdam zich in 1587 over aan de prins van Oranje.
Dit op voorwaarde dat er niets veranderd zou worden en dat de katholieken niet minder hoog behandeld zouden worden dan de protestanten. Maar deze beloften werden slecht nagekomen; de laatsten, die in groteren getale aanwezig waren, begonnen met het verdrijven van de kerkelijken en de religieuzen, waarna ze de altaren afbraken en alle openbare uitoefening van de katholieke godsdienst volledig lieten ophouden.
Amsterdam, de nieuwe Lutherse kerk, gravure van William Henry Barlett.
in Vues de la Hollande et de la Belgique door N G Van Kampen, uitgave 1836
Persoonlijke collectie
Sindsdien hebben de inwoners, nadat de burgeroorlogen een groot aantal kooplieden uit Antwerpen, Brussel en elders hadden aangetrokken, de handel, die zij op de ruïnes van Antwerpen hadden gevestigd, nieuw leven ingeblazen en hebben zij deze stad tot een van de rijkste ter wereld gemaakt.
Amsterdam is zo laag gebouwd dat overstromingen een gevaar voor de stad zouden zijn, ware het niet dat de dijken en sluizen ontworpen zijn om de hoogte van het water tegen te gaan. Het riviertje de Amstel, dat midden door de stad stroomt, vormt de grote Ammerackvaart. Dit kanaal heeft twee bruggen, waarvan die aan de monding van de zee, genaamd de Pont-neuf, de mooiste is vanwege de sluizen die er zijn, en omdat men van daaruit deze beroemde haven ontdekt, waar de verscheidenheid aan schepen en goederen en het oneindige aantal zeelieden een bewonderenswaardig schouwspel vormen.
Er is ook de keizersgracht, die van de heren, die van de cingel, enz., die alle breed en diep zijn, en omzoomd met kaden, gebouwd van beukenhout, hout of baksteen, en versierd met linden en iepenbomen.
De straten van Amsterdam zijn mooi, groot en uiterst schoon. De winkels van de kooplieden zijn ingericht met de meest kostbare en zeldzame stoffen; en men vindt er wat China en India voortbrengen van de rijkste en voortreffelijkste.
De pleinen, de tempels, de openbare gebouwen, alles is prachtig; en daartussen bewondert men het stadhuis, waarvan de ingang opmerkelijk is door zijn architectuur. Er zijn zeven middelste deuren, waar niet meer dan drie mensen doorheen kunnen. De voorgevel is versierd met drie bronzen beelden, die bovenaan staan, en rechtvaardigheid, kracht en overvloed voorstellen; en met een marmeren beeld, waarop in reliëf een vrouw staat die de wapens van de stad ondersteunt, met een Neptunus, leeuwen, eenhoorns, en enkele figuren van helden. Er is een toren in de vorm van een koepel, waarin zich een zeer mooie klok met een klokkenspel bevindt, en het interieur komt overeen met de pracht en praal van deze ingang.
Amsterdam, Toren van Montalban, gravure van William Henry Barlett.
in Vues de la Hollande et de la Belgique door N G Van Kampen, uitgave 1836.
Persoonlijke collectie
De plaats waar de kooplieden samenkomen, gewoonlijk de Beurs genoemd, die in 1608 werd gebouwd, is nog steeds een opmerkelijke plaats. Het is een bouwwerk van fijn beukenhout, gefundeerd op meer dan 2000 palen: de plaats waar de kooplieden samenkomen is 200 voet lang en 124 voet breed. De galerijen worden ondersteund door 46 zuilen, en men ziet er kooplieden uit alle delen van de wereld.
Ook het Huis van India is de moeite waard. Dit zijn grote pakhuizen gevuld met verschillende soorten goederen uit India, waar jaarlijks Nederlandse schepen naartoe gaan, evenals naar de Oostzee en de Middellandse Zee.
Er zijn ook verschillende werven, één voor de schepen van de Indische vloot, en één voor de oorlogsschepen, die vlak bij elkaar liggen.
De kerk van Sint Nicolaas, die de oude tempel wordt genoemd, is de grootste van de stad. Er zijn verschillende andere, waaronder de kerk van St. Catharina, waar men zegt dat de preekstoel van de dominee 22.000 ecu kostte, en de orgels honderdduizend. Het graf van Ruyter, een prachtig werk, bevindt zich in deze kerk. Er is ook een klooster van begijnen.
Het huis van correctie is voor libertijnen die hun ouders niet willen gehoorzamen. Als ze waardeloos blijven, worden ze in een kelder gestopt die zich met water vult, en ze moeten voortdurend werken om het er door middel van pompen uit te halen, anders lopen ze gevaar te verdrinken; maar deze vorm van correctie is sinds het jaar 1690 afgeschaft.
Amsterdam, de oude kerk, tekening van Rouargue
in Le Magasin pittoresque, uitgave 1860
Persoonlijke collectie
Ook zijn er in Amsterdam verschillende huizen voor wezen, voor zieken, voor losbandige meisjes, voor krankzinnigen en anderen, waar alles met grote liefdadigheid en voorzichtigheid wordt geregeld. Bovendien is Amsterdam een toevluchtsoord voor allerlei sekten, en bijna alle godsdiensten hebben er een openbare praktijk, behalve de katholieke. Tegen het einde van de zeventiende eeuw waren er echter 1300 katholieken die de heilige mysteries vierden in bepaalde plaatsen die als kerk dienden, waar dagelijks verschillende missen werden opgedragen en op verschillende plaatsen orgels werden bespeeld, zoals in het hele land gebeurt.
Er zijn een groot aantal wederdopers, beveners en joden; en de laatsten hebben er twee synagogen: een voor de Portugezen, die een zeer mooi gebouw is; ook zijn ze buitengewoon rijk, en een van hen, Emmanuel de Belmont genaamd, was resident van Karel II, koning van Spanje, en werd door de keizer geëerd met de titel van graaf. De andere synagoge is een lelijke plaats, en behoort aan de Duitse Joden; hun wijk is bij het grote plein van de nieuwe markt van St. Antonius.
Amsterdam heeft ook geleerde mannen voortgebracht; zoals Alard, Janson, Opmeer, Horstius, Sandaeus, Cornelius Crocus, Cornelius Dunius, Spigelius, Episcopius, Plempius, en verscheidene anderen.
Het wapen van de stad is gestempeld met een keizerlijke kroon: dit is een privilege dat keizer Maximiliaan I haar in 1490 verleende. De keizerlijke bul van deze concessie wordt vermeld door Isaac Pontanus, Peter Berthius en andere auteurs. Deze wapens zijn Or op een bleke Gules drie saltires Argent. Fr. Menestrier heeft zeer goed opgemerkt dat deze vaal staat voor de Amstel, en dat de saltires de dijken aangeven.
Op de regering van de stad Amsterdam
Deze grote stad wordt, wat staatszaken betreft, geregeerd door een senaat die bestaat uit zesendertig personen. Deze senatoren verliezen hun ambt alleen met hun leven, en vroeger werden zij gekozen door de rijkste burgers van de stad; maar sindsdien hebben de burgers dit recht afgestaan aan de senaat, die nu diegenen kiest die hij geschikt acht om de vacante plaatsen te vervullen. Dit maakt deze regering bijna oligarchisch, met slechts enkelen aan het hoofd, en niet het hele volk.
Alle steden van Holland hebben het voorbeeld van Amsterdam gevolgd, hoewel zij enig verschil hebben gemaakt in het aantal senatoren en de wijze waarop zij worden gekozen. Deze senaat kiest de belangrijkste magistraten van de stad, zoals de burgemeesters en schepenen. Er zijn vier burgemeesters in Amsterdam, waarvan er elk jaar drie worden gekozen; omdat een van de vorige magistraten twee jaar in functie blijft. De drie laatst gekozenen worden de zittende burgemeesters genoemd, en na de eerste drie maanden zitten zij de een na de ander voor.
De burgemeester van het vorige jaar zit het eerste kwartaal voor, zodat de nieuwe burgemeesters de taken van hun ambt en de stand van zaken in hun stad kunnen leren. De verkiezing van de burgemeesters gebeurt in de senaat, met een meerderheid van stemmen van al diegenen die vroeger burgemeester of schepen waren. Deze magistraten nemen de honneurs van de stad waar bij allerlei gelegenheden; zij beschikken over verschillende ambten die onder hun bevoegdheid vallen; zij putten uit de openbare schatkist het geld dat zij nodig achten; en alleen zij hebben de bevoegdheid om alles te regelen wat de veiligheid en het welzijn van de stad aangaat. Zij bewaren de sleutel van de Amsterdamse bank, en deze wordt nooit geopend dan in aanwezigheid van een van de burgemeesters. Zij zijn niet verplicht meer uit te geven dan de anderen, noch aan hun kleding, noch aan hun trein, noch aan hun tafel, noch bij welke andere gelegenheid dan ook. Een bepaald aantal door de stad betaalde bedienden bedient hen bij alle openbare plechtigheden, en zij worden altijd ontlast van de uitgaven die zij moeten doen, wanneer zij soms eten geven aan prinsen of buitenlandse ministers.
De schepenen zijn de rechters van elke stad. Er zijn er negen in Amsterdam: elk jaar worden er slechts zeven gekozen, omdat er twee overblijven van het vorige jaar, die in functie blijven. De senaat benoemt er veertien, onder wie de burgemeesters er zeven gekozen hebben, toen er nog geen stathouder, of gouverneur was; maar deze verkiezing geschiedde sedert het jaar 1673. door Willem III koning van Engeland, die dit ambt bekleedde. Zij zijn absolute rechters in alle burgerlijke en strafzaken; tegen betaling van een boete kan echter van hun vonnissen in beroep worden gegaan bij het gerechtshof, gevestigd in de provincie.
Onder deze soevereine magistraten zijn er verschillende functionarissen, waarvan de voornaamste de schatbewaarders of ontvangers van de inkomsten van de stad zijn. De schout is een soort provoost en commissaris van politie. De pensionaris is een persoon die de wetten en gebruiken van het land kent, die de senaat en de burgemeesters instrueert, wanneer dat nodig is, en die bij openbare gelegenheden al hun toespraken houdt.
Van de bank en de inkomsten van Amsterdam.
De bank van Amsterdam wordt beschouwd als de rijkste schat ter wereld. Ze is ondergebracht in een grote kluis onder het stadhuis. Alle denkbare voorzorgen worden genomen om ze veilig te houden; en ze wordt nooit geopend, behalve in aanwezigheid van een van de burgemeesters: daarom weet niemand echt wat al de rijkdom is die daar is opgesloten. Het is als een algemene bewaarplaats, waar iedereen zijn geld naartoe brengt, omdat men denkt dat het daar veiliger is dan in een privé-huis. En de meest voorkomende betalingen van kooplieden aan elkaar zijn de biljetten die daaruit worden getrokken.
De inkomsten van Amsterdam bestaan uit een recht dat geheven wordt op alle goederen die er verkocht worden; uit de huur van de huizen en landerijen die tot de stad behoren; en uit enkele buitengewone heffingen of bijdragen.
Om de details van deze gravures van Amsterdam in Nederland te zien
gebruik de zoomfunctie, nadat u op elk van hen hebt geklikt
|
